Het Gemeentearchief Vlissingen beheert sinds een aantal jaren het archief van de Koninklijke Maatschappij De Schelde, een van de grootste Nederlandse scheepswerven ooit, inmiddels overgegaan in het Damen concern. Het Schelde Archief bevat, naast documenten van de directie en de diverse afdelingen, ruim 120.000 negatieven en zo’n 20.000 technische tekeningen. Dankzij de hulp van vrijwilligers kan het Gemeentearchief Vlissingen regelmatig delen van dit archief publiceren.
In 2014 kon met gepaste trots worden gemeld dat het eerste deel van het tekeningenproject (toegangsnummer 506) was afgerond. Het ging om circa 2.400 tekeningen van machines en ketels, daterend vanaf 1846, die in het kader van Open Cultuur Data gratis te downloaden zijn.
Een dwarsdoorsnee van het pantserdekschip Zeeland.
Op de achtergrond werd doorgewerkt om vervolgens ook de tekeningen van marine- en koopvaardijschepen en het fotoarchief beschikbaar te stellen. Nu, twee jaar later, is het tijd om status en toekomstplannen ervan aan te geven. Dit jaar is allereerst het unieke Memoriaal van de Marine, van mede-oprichter van De Schelde en hoofdingenieur bij de Marine Bruno Tideman, digitaal gepubliceerd. Op de Open Archievendag werd het vervolg van het tekeningenproject bekend gemaakt: de online publicatie van tekeningen van marineschepen, gebouwd tussen 1876 en de jaren vijftig van de twintigste eeuw (toegangsnummer 532).
Een deel overlapt tekeningen die bewaard worden bij het Nationaal Archief, maar nieuw zijn bijvoorbeeld de tekeningen van de Poolse onderzeeboot Orzel en van schepen die tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de Duitse Kriegsmarine werden gebouwd. Bij de tekeningen horen beschrijvingen en er wordt ook gelinkt naar de weblog van het gemeentearchief. Verder zijn ruim 4.000 gedigitaliseerde glasnegatieven – van schepen in aanbouw, machines en ketels, werkende mensen, gebouwen en hellingen, daterend van het einde van de negentiende eeuw tot aan 1940 – op het Internet geplaatst (toegangsnummer 513).
Ketels van de kruiser De Ruyter.
Veel tekeningen hebben last van verzuring of vochtschade, carbondoorslagen worden op den duur onleesbaar. Digitalisering kan dat voor een deel oplossen. Het Schelde Archief heeft 170 notulen- en vier brievenboeken van administratief directeur Jos van Raalte uit de periode 1878-1909. Als proef zijn die laatste vier brievenboeken nu gedigitaliseerd en gepubliceerd (toegang 214, inv.nrs. 302-305). De tekst is niet altijd goed leesbaar vanwege de slechte staat en het handschrift, maar deze bronnen tonen duidelijk hoe grote Nederlandse ondernemingen onderling afspraken maakten en hoe er over leveranciers en klanten werd gedacht. Ze zijn pas online gezet en de Nederlandse Vereniging voor Zeegeschiedenis heeft de primeur van dit nieuws. Als extraatje is er bovendien een pak archiefstukken uit de jaren 1874-1884 gepubliceerd (toegangsnummer 214.1345), met informatie over gebouwen, de machines die zich erin bevonden en hun gezamenlijke waarde.
Voorbeeld van brieven van dhr. Van Raalte.
Wat gaat er in de toekomst nog gebeuren? Allereerst de voltooiing van het tekeningenproject. Het derde deel bevat koopvaardijschepen, o.a. van de Rotterdamse Lloyd, en enkele civiele werken. Verder de voortzetting van het fotoarchiefproject, beschrijving en digitalisering van de bestekken van scheeps- en machinebouw, en last but not least, de digitalisering van de serie brievenboeken.
Op de website van het Gemeentearchief Vlissingen is aan de rechterkant onder meer het veld “archieven en collecties” zichtbaar. Via klikken op dit veld komt de bezoeker in een algemeen overzichtsscherm. Klik vervolgens op een van de onder Thema’s vermelde items en een subpagina wordt geopend met alle beschikbare Schelde-collecties. De foto’s zijn opgenomen in de Beeldbank. Wie bladeren wil door de toegangen, kan dat doen via de overzichtspagina en het zoekscherm rechtsboven daarin.
Volg de nieuwste ontwikkelingen op het weblog van het Gemeentearchief Vlissingen, een echte aanrader.
Bron: Ron van Maanen
Nederlandse Vereniging voor Zeegeschiedenis 